Lugmok Na Ang Nayon

Masasabi ba nating ang kaugaliang Pilipinong ipinakita sa kuwento ay dapat pang panatilihin? Nakita ba natin sa kuwento ang magandang epekto ng pagiging HOSPITABLE sa lahat ng oras? Patunayan?

Hindi masama ang magbigay ngunit hindi rin tama. Masyadong kumplikado ang kontexto ng pagbibigay. Bakit ba kasi tayo nagbibigay sa ating kapwa? Ito ba’y dahil naaawa ka? Dahil may gusto ka sa kanya? Dahil may gusto kang iparating na mensahe sa kanya sa pamamagitan ng ibibigay mo? Trip mo lang bang magbigay sa kanya? Sino ba ang iyong binibigyan? Isang Juan Tamad, isang nagsusumikap, o isang ahas na pagdating ng araw ay dadakmalin na lang ang iyong nagpapakaing kamay?

Ang pagiging magiliw sa panauhin ng mga Pilipino ay dapat pa rin manatili sa ating lipunan. Bakit? Ito ang nagbibigay ng pagkakaisa sa mga Pilipino kahit na nahihirapan sila. Ito ang nagbibigay ng ngiti sa bawat labi kahit na alam nilang baon sila sa kahirapan. Ito ang nagpapalakas sa kanila dahil nagtutulungan sila palagi. Tingnan mo ang mga skwater. Sige, oo nga, mahirap nga sila ngunit kapag nakita mo, ngumingiti sila, at parang kawayan (kahit na alam nilang pagdating ng araw ay ang kanilang bahay ay kakainin ng demolisyon) ay malakas pa rin sila’t nagsusumikap, nagtutulungan, at minsan nga nakikipag-good-time kasama ang kapwang mahirap din ng barkada nila. 

Ngunit masama rin kung sobra ang pagiging magiliw sa panauhin. Sabi nga nila, anumang bagay na labis ay lason. Kapag sumosobra ka minsan sa pagiging magiliw sa panauhin, mahirap din kasi pwede silang maging Juan Tamad o pwede ka rin nilang gamit-gamitin. 

Sa Lugmok Na Ang Nayon, ang pagiging “hospitable” ay maayos para sa kanilang komunidad. 

 

Pananaw sa Ikaklit

Kung gusto ko ng isang maganda at mahalimuyak na bulaklak, ito’y aking tutubigan. Ang lupang tinatayuan ay aking papatabain. Ito’y ilalagay ko sa kung saan nakatutok ang sinag ng araw. Para na lang ang aking pamilya, ito’y aking tutubigan ng pagmamahal, aking papalakasin ang lupang kinatatayuan, at bibigyan ko ng liwanag sa bawat oras, ngunit hindi ganyan kabilis. Kailangan palagi kong ginagawa. Kailangan hindi ako magsawa. Sa buhay natin ngayon, minsan hindi natin sila’y napupuntahan at nasasamahan. Sila’y pagod sa trabaho at tayo’y, kahit na hindi pagod sa eskuwela, ay mayroong madaming homework o baka mas pinapahalagahan ang kompyuter. Mahal natin sila ngunit tinatamad tayo. Itatanong ko, ano ang bulaklak kung hindi palaging nabibigyan ng liwanag, tubig, at pampataba sa lupa? Hindi ito tatagal at malalanta rin ito. Para na lang ang pamilya kapag hindi mo rin tinrato ng kung paano mo tratuhin ang iyong minamahal na bulaklak, sila rin ay malalanta. Hindi rin tatagal ang iyong pagmamahal sa isa’t-isa. Para ka lang nakatingin sa lantang halaman. At kapag huli na, aanhin mo pa ang tubig at liwanag kung lanta na ang halaman? 

Repleksyon: Tila’y Kawayan

Pinapalibutan ng tubig ang buong Pilipinas. Kapag nagkaroon ng low pressure area kahit saan man, malamang, halos lahat ng parte ng Pilipinas ay maaapektuhan. At ayan, ang mga bagyo at mga malalakas na hangin na sisira sa kalawakan at kabuhayan. Dahil dito, maghihirap nanaman ang bayan. Ngunit, alam na ito ng bawat Pilipinong santauhan. Alam na nila na sa isang mapayapang araw ay magdadala rin ng kapahamakan na mas mabagsik pa sa kahirapan. Ngunit, habang sila’y tinitingnan o pinagmamasdan o pinakikiramdaman, na sa kabila ng kalamidad, ating mga Pilipino’y tila’y kawayan.

Ako ay nakatira sa pinakamataas na parte ng building sa San Juan. Mayroong limang matataas na hagdanan na kahit malakas pa ang bagyo ay ito’y hindi maaabutan. At aking sasabihing muli, nasa taas ako ng building ng San Juan, tumitingin at nagmamasdan. Pinagmamasdan ko ang mga Pilipinong nagsisigawan. Pinagmamasdan ko ang mga Pilipinong nakaakay sa isa’t isa, nagtutulungan para lang makalakad ng maayos sa bahang daan. At isa pa, nag-iiyakan, luha’t asim ang napapakita sa mga mukha, nakakaawa. Nakakaawa? Kung nakakaawa, bakit sa ilang minuto’y kasiyahan ang biglang bumunga sa mapapait na mukha. Iyon para bang araw na biglang sumikat at suminag pagkatapos ng malakas na ulan. At bakit iyong ibang tao, nagtatawanan sa baha. Iyong iba, nagtutulungan kahit na hindi nila kilala. Iyong iba, nagpapapicture pa sa camera sa kabila ng malakas na ulan at malakas na hangin. Ito lahat ang aking nakita sa baba ng aking building, mga nakangiting Pilipino sa isang malaki at malawak na daan ng San Juan na malapit nang lumubog sa tubig. 

Anong klase ‘to? Bakit sila nakangiti sa kabila ng malakas na baha? Bakit sila nagtutulungan sa maagos na tubig? Tapos iyong iba, gustong tumulong sa taong nakuryente sa baha tapos nasa tubig pa sila ah. Hindi ba delikado ito? Dahil dito, sa halip na isa lang ang magpaalam sa mundo, naging dalawa pa o pwede ring tatlo. Ito lahat ang nasa aking isip habang nasa taas, nakaupo sa malamig na upuang kahoy habang tumitikim ng mainit na kape na nakakawalang gana dahil sa aking nakikita. Para akong nasa pelikulang madaming sakuna, ang kaya ko lang gawin ay maging malungkot, o magalit, o maging masaya, sumigaw man kung gusto ko ngunit wala akong magagawa para baguhin ang buong senaryo. Wala akong magawa para lang matulungan ang mga tao. 

Sabi ko nga sa aking mga magulang, “Pwede ba akong tumulong sa baba?”. “Huwag na. Hindi mo pa kaya. Masyadong malakas ang ulan at hangin. Magkakasakit ka pa. Pwedeng leptospirosis. Baka magka-Pneumonia ka ulit. Gagastos pa ng pera pero walang mabibili dahil iyong mga drug store sarado sa baha. Huwag ka nang tumulong. Pag mas gumanda na lang ang panahon.”, sabi sa akin ng aking mga magulang. Iyon na nga, wala na akong magawa. 

Ang magagawa ko na lang ay tumingin. Ngunit, bakit pa ako titingin kung ako’y isang taong walang magagawa para lang sa kanila? O bakit pa ako titingin kung ako’y masasaktan o malungkot man lamang? Pero, kung ako’y hindi naman titingin, ako’y parang isang taong may malamig na puso na walang pakialam sa kung anong nangyayari sa baba habang ako’y “nagtatrabaho” sa ibang bagay o mas maganda’y sabihing naglalaro at nagsasayang ng oras sa kompyuter. Kaya ako’y titingin na lang. Dibale nang walang magawa ngunit kahit na may matutunan ako kahit kunti sa sakuna at sa mga masisipag na Pilipino sa kabila ng mabagsik na baha’t bagyo. Natutunan ko na ang aking buhay ay para ding bagyo. Sa una, mapayapa ang araw ngunit bibisitahin din ng milyun-milyong malalakas na patak na ulan. 

Sa aking nakita, ang aking buhay ay parang binabagyo na rin. Binabagyo ng F sa Quizzes. Binabagyo ng katamaran. Binabagyo ng galit galing sa mga magulang, guro, at mag-aaral. Binabagyo ng sermon. Binabagyo ng mga aksidente dahil sa aking pagkakulang sa diskarte. Binabagyo ng galit. Binabaha ng yabang dahil akala ko’y magagawa ko ang lahat. At sa kabila ng sarili kong unos sa aking buhay, wala akong ginagawa. Hinahayaan ko lang bumaha, bahain ang aking daan at ang aking sarili. Hinahayaan ko lang na ang malakas na hangin ang mag-iba sa aking landas. At habang tinitingnan ko ang mga Pilipino sa bagyo, naiisip ko, kahit na sila’y kapos sa pera o may namatayan pa sa kanila o nasira pa ang kanilang gamit, nakangiti sila. Nakatayo sa baha. Nagtutulungan. Nagtatawanan pa nga minsan. 

Nahihiya ako sa aking sarili. Naaawa ako sa aking sarili. Ako dapat ang kaawaan. Hindi ang mga Pilipinong sinusubok na umakyat at tumulong sa kabila ng mga kalamidad. Hindi kagaya ako, nandiyan lang, nakaupo. Tinitingnan ang aking sarili. Sinasalamin ang aking buhay sa baha. Isang buhay na bahang baha na ngunit nakatanga’t walang ginagawa. 

ANG MGA MATATALINONG KALOKOHAN NI PADRE DAMASO

 

Ito ang storya noong unang panahon
Noong, ang mga Pilipino ay nakakahon
Sa kalokohan at mga masahol na lason
Gamit ang gobyerno pati narin ang relihiyon

Salamat naman Rizal, at mayroong magandang halimbawa
Ito’y si Damaso, prayleng may napakalaking bunganga
Bungangang bumubuga ng kasinungalingan at bola
Pambobola? Ito ba ang kapangyarihan ng bawat na kura

Sige matulog lang muna kayo mga Pilipino
Sa nakakaantok na salita ni Prayle Damaso
Makinig muna kayo sa salita nitong paroko
At sana’y dito, magising ang inyong mga ulo

Ako si Prayle Damaso, hinukay ang bangkay
Ni Rafael Ibarra, na aking malaki na kaaway
Alam niyo namang wala akong pakialam sa patay
Kung itong patay ay humahadlang sa aking mga pakay

Kaya doon ko siya tinapon sa Tsinong libingan
Mabaho’t madumi palibot sa kaputikan
Doon siya bumulok kasama ang kanyang isipan
Na magrebelde at ipagtanggol ang kanyang munting bayan

Iba talaga ang aking kapangyarihan
Ang mga Pilipino ay bolahan
Sa aking salita’t turuan
Sila’y nagiging utusan

Ito naman si Tiyago, siya ay aking gamitan
Bakit? Mayaman at sunud-sunuran
Sunud-sunuran sa aking kapangyarihan
Pag hindi sumunod, siya’y malilintikan

Hindi raw makapag-anak ang mag-asawang Tiyago
At ayon, walang alam at pinuntahan ako
Sabi ko “Sige magsimba at magdasal na lang kayo”
Ngunit, sa kanyang Donya, may binabalak ako

Ayun na nga, ang sarap niya pala sa kama
Sigaw at iyak, magaling dito ang Donya
ni Tiyago, hindi alam na siya’y dinadaya
Ng isang prayleng mautak at magara

At akala niyo mga Pilipino wala nang ganito
sa panahon niyo ngayon, madami pa ring kagaya ko
Hindi lang Damaso o paroko, pati na rin ang gobyerno
Hindi niyo alam na inuuto lang kayong mga Pilipino

Paano? Dahil kayo ang bagong Kastila
Mga mas magagaling lumikha ng pambobola
Nawala nga kami ngunit kayo ang bagong sisira
sa inyong Perlas ng Silanganan, ang inyong bansa

At uliti-ulitin niyo pa ang kasaysayan 
Ang Pinas ay matatabunan
Ng ano? Ng inyong kalokohan
Anong kalokohan? 
Hindi ko na kailangang paliwanagan 
Dahil alam niyo na iyan aking mga kaibigan
MWAHAHAHA!!

Sa aking Rap, makikita natin kung gaano kalaswa ang mga ginagawa ni Prayle Damaso. Una’y makikita natin sa kanyang ugali: ang kanyang malaking bunganga. Ito’y pag makikita mo sa texto ng Noli Me Tangere, pag siya’y nagsasalita, SIYA LANG ang magsasalita. Bagay siya sa DZMM at 89.9 kung ganoon.

Pangalawa, makikita rin natin ang kanyang pambobola sa mga Pilipino. Kagaya na lang si Kapitan Tiyago. Pag nakita mo, ginagamit lang siya ni Prayle Damaso o maaaring nagpapagamit lang si Kapitan Tiyago kay Prayle Damaso. Ewan ko nga kung paano naging pari ito si Prayle Damaso, siguro kaya siya naging pari ay dahil magaling siyang mambola. 

Pangatlo, makikita mo rin ang kanyang pandaraya kay Tiyago. Hindi alam na ginahasa pala ang kanyang asawa (kagagawan ni Damaso). Tinanong kasi ni Tiyago kay Damaso kung paano ba sila magkakaanak ni Donya Pia Alba. Sabi naman nito ni Damaso na pumunta raw sila sa simbahan at gumawa ng ritwal. Haha. As if gagana talaga iyong ritwal. Kapag baog ang isa, mahirap nang magkaanak. At anong ginawa ni Damaso, ginahasa niya nang pasikreto si Donya Pia Alba. Anong kinalalabasan? Maria Clara: Product of Damaso and Pia Alba. 

Sa aking opinyon, itong si Damaso ay kumakatawan sa madaming tao ngayon. Pwedeng sa aking mga kaibigang mahilig magbunganga. Pwedeng sa mga politikong magaling mang-uto kaya sila’y binoboto dahil madaming pera at gwapo. O pwede rin sa ating mga taong ipokrito: mga taong magaling magsermon ngunit kahit na sa sarili hindi makagawa ng tama. O pwede rin iyong ibang taong ginagamit lang ang miyembro sa grupo para sa kanyang sarili kagaya sa groupwork sa eskuwelahan o maaaring sa mga corporate businesses sa kumpanya. Si Damaso ay pwede ring sumimbolo sa ating mga puso habang ang pagiging kura paroko ay sa ating edukasyon. Na sa halip na tayo’y matuto sa mga tamang asal o tamang leksyon, ay inaabuso pa natin at minsa’y ginagamit sa maling paraan. 

Sa konklusyon, ang mga Pilipino’y tulog pa rin. Magigising lang sila kung sila’y nakabangon sa kanilang kalokohan o masasamang pakay. Dahil ang totoong malayang tao ay ang taong hindi nakokontrol ng sariling masasamang ambisyon. 

Kung baga, parang inulit lang ang kasaysayan ng panahon ng Kastila sa panahon ngayon. Kaya kung itatanong mo sa sarili mo: Natutulog pa rin ba ako? 

 

 

 

MAHALAGA PA BA SI RIZAL?

Hindi ako isang historian, isang Social Science teacher o isang supling ng mga Rizal. Ngunit, bilang isang estudyanteng sabik na pag-aralan ang mga dating layunin ng bayaning Rizal, ako’y nandito ngayon para bigyan ng depensa ang ating bayaning hindi sumuko sa paggising sa mga siil na Pilipino.

Sa ngayon, nakikita na lang si Rizal na isang estatwang bato na may batong aklat o batong taling nakalubid sa kanyang dalawang pulso. Sa ngayon, si Rizal ay isang ulong bakal na pisa sa pilak na barya. Sa ngayon, siya’y nakikita na lang sa isang museo o aklat. 

Kung ako’y tatanungin mo, ang lahat ng mga estatwa’t idolo na itong nakatayo para kay Rizal ay mga simbolo lamang ng pagdiwang at paggunita. Hindi ito simbolo ng pagbago sa isip at puso ng mga Pilipino. Isang beses tinanong ko ang aking kaibigan ko “Ano ba ang alam mo kay Rizal?”. Sabi niya sa akin “Binaril siya. Tapos, he was able to make a propaganda. And, he’s our bayani.” Sabi ko, “Ano pa?”. Sabi niya “Hindi ko na alam iyong iba. Hindi ko naman masyadong sineryoso ang Noli Me Tangere. Para bang kailangan pang malaman ang Noli Me Tangere. We’re new people right now. It’s a new world”. 

Ayon sa sinabi ng kaibigan ko na para bang kailangan pang malaman ang Noli Me Tangere dahil ang ating komunidad ay isang “bagong” lipunan na? Bago? Anong bago? Kakurakutan ng gobyerno? Kalbong kagubatan? Naghihirap na tao? Kuru-kurong alimango (crab mentality)? Siil na Pilipino? Mga matitigas na ulo? Mga rebelde? Mga taong nagpapaloko o hindi kaya’t magkaroon ng maling pang-unawa sa relihiyong Katoliko? Ang pagnanakaw ng mahirap sa mayaman at mayaman sa mahirap? Mga abusadong pulis? Patayan? Inggit? Pandaraya? Sugal? Bago ba ang tawag mo riyan? Sa totoo lang, bumalik ang ating kasaysayan noon pang tayo’y nasa magagaspang na kamay ng mga Kastila. Ang nagbago lang naman ngayon ay tayo iyong naging mga Kastila nang kasaysayan sa ating iba’t ibang paraan. At, hindi natin ito napapansin kasi nga sa totoo lang, tulog pa rin tayong mga Pilipino. Siguro ginising ni Rizal ang mga Pilipino, ngunit baka naman nagising ang mga Pilipino sa ideya ng kakurakutan, ugaling manana, pagsisiil ng ibang kapwa, patayan, inggit at kung ano pang mga malalaswang bagay na maiisip mo. Sa madaling salita, hindi nagising ang mga Pilipino sa paraan ng pagiging matuwid, ngunit nagising sila sa pagtuto ng ideyang malalaswa na iniregalo sa atin ng mga dating-panahong Kastila. At sasabihin pa ng kaibigan ko lalo na ang ibang mga batang katamaran (dulot din iyan sa ugali ng mga Kastila) na “para bang kailangan pang malaman ang Noli Me Tangere”. Para bang kailangan? Hindi “para bang”. Kailangan. Hindi para lumawak ang ating abilidad sa wikang Pilipino o mas matutunan ang mga salitang hiwaga at metapora para may maipasa ka sa pagsusulit sa Pilipino ngunit para pukpukin natin ang ating mga tulog na utak sa pamamagitan ng pag-aaral hindi lang sa kabuhayan o paraan ng pagbayani ni Rizal ngunit pati na rin sa kanyang layunin at makabuluhang pananaw sa ating lipunan. Dahil, ngayon naniniwala pa rin ako na ang ating lipunan ay parang lang lipunan ng Kastila’t Pilipino noong unang taon. 

At kung ako’y tatanungin mo kung saan ko ba makikita ang mga makabuluhang pananaw’t layunin ni Rizal, ang sagot ko diya’y magbasa ka ng kanyang mga libro ng buong puso at isa sa kanyang libro na siguradong tutunog sa iyong mga isipan ang kanyang Noli Me Tangere.

Sa Noli Me Tangere, makikita mo na sinasabi ni Rizal na ang kanyang minamahal na bansa (Pilipinas) ay kinakapitan ng “kanser”. O pwede rin nating sabihing ang bansa nati’y kumakapit sa “kanser” na ito. At sino ba ang “kanser”? Sagot: Mga Kastila. Kung baga, para silang mga kanser. Kumakapit sa katawan. Kinukuha lahat ng gana at lusog habang namamatay ang kinakapitan at kung susuriin at pag-aaralan ang kasaysayan ng Pilipinas noong nasa magagaspang na kamay pa sila ng Kastila, para nga nilang pinapatay hindi lang ang bansa, hindi lang ang kalusugan, ngunit pati na rin ang mga isip at puso ng mga kapwa Pilipino. Kaya ito naman si Dr. Jose Rizal, gusto niyang gisingin ang mga Pilipino. Gusto niyang tanggalin iyang nakakaantok na kumot ng kataksilan at kasamaan na bumabalot sa ating mga kapwang tulog. At iyon, nagising nga niya. Nagkaroon ng rebelde galing kay Andres Bonifacio at iba pang mga Pilipino. Siyempre, napikon din ang mga Kastila rito. Siyempre, bokeng ang mga tarantado. Paano’t hindi sila mapipikon sa ganyan. At iyon, hindi sumuko sa pakikipaglaban ang Pilipino para sa kanilang kalayaan. Pero iyon na nga, iyong nagkaroon na ng totoong kalayaan mula sa kanser na nakakapit ang mga Pilipino sa kanilang pakikipaglaban, talaga bang nakamit nila ang kalayaan o nagkaroon lang ba sila ng kalayaan na “gayahin” ang mga maduduming negosyo ng mga dating Kastila?

Kung ang Pilipino’y talagang malaya, nagagamit niya ang kalayaang ito sa pamamagitan ng paggawa at paglakad ng mga tamang gawain. Ngunit kung tayo’y malaya talaga, bakit nandiyan pa rin iyang kanser na iyan sa Pilipinas? Ni batas na bawal dumura sa kalye, dudura pa sa kalye. Ni pagkaroon ng stoplight sa daan, hindi pa nila sinusunod. Ni magtatrabaho na lang para makaipon ng “malinis” na pera, magsusugal pa’t pag natalo, magagalit at maaari pa ngang magkainggitan at magpatayan. Ni paggamit ng mga pera para sa mga imprastraktura, binubulsa pa habang nagpapacute sa mga masa at sa mga taong mataas ang tingin sa kanya. Pag nabokeng ang kanyang mga masasamang plano sa gobyerno, uupo pa rin siya sa kanyang posisyon at hindi bababa. Kukuha pa ng abugado kahit alam niyang dinaya niya ang Pilipino. Hindi lang makakuha ng trabaho, hahalang na ang mga bituka’t magnanakaw at minsa’y maglalagay na lang ng tingga sa  ulo ng kanyang pagnanakawan. Ang mga matatalino, inilalagay sa baba, kapag ika’y hindi magaling, doon ka sa trono. Ganito ba ang kalayaan? Ganito ba ang Pilipinong malaya sa kanser? Ito ba ang Perlas ng Silangan? 

O gawin nating mas simple para sa mga kabataan. Para naman din nila maintindihan na ang Noli Me Tangere ay sumasalamin din sa kanilang buhay. Isang halimbawa na lang ay ang paggawa ng homework. Simple na lang ang homework. Kailangan lang naman magfocus, ang sasabihin pa nila, “mamaya na lang”, “ay bukas na lang”, ay hindi “next time na lang kasi hindi pa naman deadline”. Tapos kapag hindi nagawa sa kanyang ipinangakong oras, babagsak. Bilog sa markahan dulot ng katamaran. Minsan, dahil mas malaki lang siya, papatulan niya iyong maliit. Kapag lumaban si maliit, dahil kaya naman siya ni malaki, aapihin pa siya ng lalo. Minsan, sa groupwork, hindi gagawa ang isang miyembro. Tapos magpapalusot pa iyong miyembrong hindi tumulong. Minsan nga lilibrehin na lang nitong loko-lokong miyembro na ito iyong lider para makalusot eh. Tingnan mo naman iyan, mga kastila rin sa sarili nilang mga paraan. 

Kaya nga natin kailangang matutunan at mabasa ang mga sinasabi ni Rizal sa kanyang mga akda. Bakit? Ito’y dahil kailangan nating mabungkal ang mga ugat ng kasamaan noong kasaysayan sapagkat umuulit ang kasaysayan sa kasulukuyan at maaaring sa panghinaharap. At, hindi natin pwedeng tiisin ang mga bagay na ito dahil ito rin ang mismong sisira sa atin pati na rin sa ating kapwa. Sa madaling salita, tayo na rin ay parang mga Kastila. O pwede na rin tayo ang Kapitan Tiago sa Noli Me Tangere na utusan lamang ng taksil at maduming negosyo. Ito tayo ngayon. At kung ating susuriin ang layunin at pag-iisip ni Rizal na nakatago sa kanyang mga sinulat na akda ay dito natin matututunan at mauunawaan ang ating mga maling pamamaraan. 

Sabi nga ni Rizal “Noli Me Tangere”. Ang ibig sabihin nito’y huwag mo akong hawakan. Mas magandang kahulugan, huwag mo akong kapitan. Sinasabi niyang huwag tayong kumapit sa kanser. Huwag tayong kumapit sa ating mga masasamang layunin. Huwag tayong kumapit sa mga kamay ng mga halang. Huwag tayong magkaroon ng ugaling “play safe”. Magkaroon tayo ng tamang prinsipyo na ang totoong kalayaan ang taong hindi naaakit sa tukso. Ito talaga ang kanyang sinasabi sa Noli Me Tangere. At kung susuriin mo, ang pagkawala ng prinsipyo at lalo na ang tukso ng kapwa’t Pilipino’t Kastila ang dumudulot sa kanilang pagsaya sa masasamang gawain. 

Kaya kailangan ba nating basahin at unawain ang mga akda ni Rizal? Oo. Kailangan ba nating isabuhay sa kasalukuyan ang mga tamang dapat na nagawa ng mga Pilipino sa kasaysayan? Siyempre. Magkakaroon ba tayo ng tunay na kalayaan pag ating nabasa at naunawaan ang mga akda ni Rizal? Iyan, kaibigan, ay isang tanong na sasagutin ng iyong puso. 

Noong Ako’y Bata Pa

Hindi ako nakapag-aral sa Xavier EED noong bata pa ako. Ngunit mayroon din akong sariling EED sa aking paaralan at iyon iyong sa hardin ng Caterpillar School. Sa Caterpillar School ako nag-aral noong ako’y musmos pa. Madaming ala-ala ang nakatatak sa aking isipan at puso dahil sa Caterpillar School. Isang pinakagusto kong karanasan dito ay iyong hindi ko gustong pumasok sa paaralan dahil takot ako sa eskuwelahan (halos lahat naman ata ng mga musmos ay takot sa eskuwelahan). Kaya ang pinagawa na lang sa akin ay mag-Barong at lakarin ang buong Caterpillar School habang hawak ang watawat ng minamahal kong bansa: Pilipinas. Siguro ngang pasaway ako noong araw na ito ngunit hindi ko maitatanggal ang aking mga nagawang kakaiba sa paaralan na ito. Minsa’y naglalaro ako sa ibabaw ng mesa ng aking mga dalang laruan (bawal gawin iyon!). Minsa’y pupunta ako sa mga guro at magsasabi ng magandang-umaga kahit na hindi ko kilala. At minsa’y lilibutin ko ang Caterpillar School habang sumisigaw ng “Raya ko” (ibig sabihin “malaya ako”). 

 

Ngunit ako’y tumatanda rin. Pero iyon na nga. Hindi nagtatapos sa aking pagtanda. Dahil hindi ko malilimutan na ang aking kamusmusan, kabataan, tawanan, masasayang pasaway at mababaw na karanasan ay isa sa mga dahilan kung bakit ako’y lumaki sa isang malaya’t masayang tao. Pero huwag kayong masyadong magtake advantage sa akin, baka masipa ko kayo. 🙂

Noong Ako’y Bata Pa

Noli Me Tangere (Ang Inang Bayan)

Sinabi ni Rizal na ang bayan niya sa kanyang panahon ay may malubhang kanser na kumakapit. Sa aking paniniwala, ang kanser na ito ay tumutukoy sa mga Kastila. Sino pa ba? At kung aking susuriin ang aking kasaysayan, parang kanser ang paggalaw ng mga Kastila: parang mga bukol na kumakapit sa katawan at nagnanakaw ng kalusugan at lakas sa kahit anong kapitan nito hangga’t iyang nakapita’y niya’y masira. 

Ngunit, kung mayroon ding pangpaginhawa sa kanser, malamang mayroon ding ginamit si Doctor Jose Rizal para paginhawaan ang “sakit” sa bayan: ang kanyang Noli Me Tangere. 

Pero baka natin pag-usapan ang nilalaman ng Noli Me Tangere, ano ba ang ibig sabihin ng Noli Me Tangere? Base sa aking mga nabasa, ang ibig sabihin daw ng Noli Me Tangere ay “Touch Me Not”. Aba, parang ito rin iyong nakuha sa mga Biblia ng Katoliko. Pero iyon na nga, ano bang ibig sabihin ng “Touch Me Not”? Kung ating titingnan ang paggamit ng Diyos ng salitang ito noong kinakausap niya ang nagdududang Thomas, sinabi nga niyang “touch me not” ngunit hindi ito ang literal na ibig-sabihin dahil ano naman kung hawakan siya? Malamang mayroong magandang ibig sabihin ang Noli Me Tangere. Malamang hindi ito sinasabi sa mga Kastila na “touch me not” kundi siguro sa mga Pilipino. At bakit?

Sabi ni Rial na ang mga Pilipino raw ay masyadong nakakapit sa kalubhaan ng buhay (hirap, opresyon, karayaan, at katamaran), at iyon na nga iyong salitang “nakakapit”. Malamang hindi ito ihinahagis ni Rizal sa mga Kastila ngunit sa mga Pilipino na tigilan na natin ang pagkapit sa kanser ng Pilipinas. Ngunit hindi ba ito kabalintunaan dahil ang kanser ang kumakapit sa tao at hindi ang tao’y kumakapit sa kanser?

Kung ako’y tatanungin mo, noong panahon ng mga Kastila, parehong Pilipino at iyong “kanser” ay nakakapit lang sa isa’t isa. Bakit? Una dahil pinahihirapan ng mga Kastila ang kapwa Pilipino. Pangalawa, kahit na ang mga Pilipino’y masipag ay hindi pa rin sila binibigyan ng tamang sweldo. Pangatlo, ginagamit lang nila ang mga nahihirapang Pilipino para sa buwis. At ang huli’t, ang mga ipokritang prayleng nagbibigay sa atin ng maling pananaw at perspektibo sa buhay at pananampalataya sa Diyos. Pero iyon na nga, nakakapit lang ang mga Pilipino.

Kaya naman sinabi ni Rizal sa kanyang Inang Bayan, huwag kayong kumapit sa “kanser”. Huwag kayong mag-alala. Huwag kayong magpagamit sa “kanser”. Huwag niyong hayaang matuyo kayo sa malupit at masakit na “kanser”. Kailangan niyo na ring bumangon. Kailangan niyo na ring lumaban. Pwede ngang ang kanser, kahit na iyong nilalabanan, ay nandiyan pa rin dahil habang lumalaban ka, 50/50 ang pag-asa mong matanggal ang “kanser” ngunit hindi ganyan kabilis dahil ang “kanser” ay di-hamak na malakas dahil inuubos niya ang mga pampalusog sa iyo. At malaking siguradong mamamatay ka dahil doon.

Mamamatay? Magandang salita. Dahil kapag ika’y namatay, mamatay na rin ang kanser dahil siyempre, ano pang makakapitan ng malaswa’t malupit na tarantadong “kanser” na ito. Kagaya nga ng ating mga Pilipinong namamatay sa pakikipaglaban, kagaya nga ni Rizal na namatay sa pakikipaglaban gamit ang kanyang pluma, mas nagbibigay ito ng lakas at realisyon sa mga Pilipino na hindi tayo pwedeng sumuko na kahit na madami pa sa atin ang mamatay, hindi natin pwedeng hayaang magamit tayo ng ibang tao para sa kanilang sarili at para lamang sa hindi matuwid na pangangalakal.

Ngunit, mayroon tayong kasabihan eh, parang lang sa Diyos, “Ang tao’y tao lamang. Siya’y mamamatay din. Siya’y matatalo rin, ngunit ang prinsipyo’t puso’t pag-iisip ay nandiyan pa rin.” At tingnan mo si Rizal, totoo ngang kinitil siya ng mga Kastila ngunit nagtapos lang ba ang kanyang kamatayan sa kamatayan? Hindi. Ang katawan ni Rizal ang nabulok ngunit ang kanyang prinsipyo’t epekto sa kapwa’t Pilipino ay mas nabuhay pa. At tingnan mo naman, mas madami nang mga ipinanganak na “Rizal”, walang pakialam sa kamatayan, ang kanilang misyon, ipagtanggol ang kanilang bayan. 

Makandiling Ama

Ang aking tatay ay parang si Duke Briseo. Siya’y mabait at palaging may magandang dahilan sa kanyang mga ginagawa, ngunit hindi niya pinapalagpas ang kanyang bait. Stricto rin siya ngunit ang kanyang pagiging stricto ay may magandang dahilan din. Kaya ako nahubog sa isang mas malakas at magandang tao ay dahil sa aking ama.

Ako’y parang si Florante na pinadala sa Atenas. Doon ko natutunan na magtrabaho ng mag-isa at magsumikap ng mag-isa. Tama nga ang desisyon ng tatay ko na dito ako paaralin dahil dito ko matutunan ang mga bagay sa buhay at kung paano ko ito magamit sa aking buhay paglaki.

Minsan, may mga bagay ako na gustong bilhin ngunit bago ko ito bilhin, nagtatanong muna sa akin ang aking tatay kung bakit gusto ko ito at anong maipaparating sa akin nito. Pag maganda ang aking dahilan at sa tingin niya’y maayos ito para sa akin, bibilhan niya ako at kusang-loob niya itong gagawin. Kung hindi, hindi niya ako bibilhan nang kung anong gusto ko o bibigyan niya ako ngunit may pagdududa.

Tinuruan din niya akong kumain sa tamang oras at matulog sa tamang oras. Kaya nga ako naging 5’2 mula sa 5’0 dahil sa kanya eh.

Kung hindi sa kanyang pagpapalaki, mahihirapan akong maging isang mabuting tao. Gago pa rin ako ngayon kaso… hahaha. At least, umokay naman na ako.

Ang hindi ko makakalimutang naranasan ko sa aking tatay ay ang palagi naming pag-uusap sa kanyang kwarto tungkol sa buhay at iba pang mga bagay. Siyempre kasama ko ang aking pamilya. Iyon na nga, simple lang ngang usapan kaso nararamdaman ko kung gaano kalakas ang aming pagsasama sa isa’t isa. Tsaka minsan lang naman kami magbonding kasi may trabaho siya at may eskuwelahan ako.

Paglalagom Ng Florante At Laura

Sa Florante at Laura, may lima akong nagustuhang mga senaryong hindi ko makakalimutan. Ito kasi ay parang mga gawa ng kapalaran at mga bagay na parang hindi talaga mangyayari.

Una, ang hindi ko makakalimutan na pangyayari sa Florante at Laura ay iyong niligtas siya ng isang Muslim mula sa mga mababangis na leon. Kaya ko naman nagustuhan ito ay dahil tinulungan pa rin niya si Florante kahit hindi niya kilala. Ang lakas at tapang naman ng loob niya para roon diba?

Pangalawa, nagustuhan ko iyong linyang “O sintang labis ang kapangyarihan, sampung mag-aamang iyong nasasaklaw, pag ikaw ay nasok sa puso ninuman, hahamakin ang lahat masunod ka lamang”. Kaya ko naman nagustuhan ito ay dahil naisasalamin ko ito sa aking love-life noong ako’y nasa Karate Dojo. Mahal na mahal ko siya na ginagawa ko ang lahat, maligo ng maayos, magtooth-brush ng maayos, galingan ang aking mga Karate Skills sa high-kicks, tsaka pagiging masipag at galante dahil parang inspirasyon ko siya na gumawa ng tama at dahil mahal na mahal ko siya.

Pangatlo, hindi ko makakalimutan ang paglaki ni Duke Briseo kay Florante. Alam mo kasi, ako ay parang iyong batang Florante rati: pasaway at laki sa layaw. Iyon na nga, tinuturuan ako ng tatay ko ng magandang asal para lang ako’y hindi maging pasaway at laki sa layaw kagaya ng pagdisiplina sa akin na kumain sa tamang oras, matulog sa tamang oras, maglaro sa tamang oras, mag-aral sa tamang oras, hindi basta bili ng kung anong gusto ko at rumespeto sa ibang tao. Kagaya rin ng pagpunta ni Florante sa isang grandeng paaralan, pinaaral ako ng aking tatay sa paaralang Xavier para sa aking mataas na edukasyon.

Pang-apat, hindi ko makakalimutan ang pagtaksil ng tatay ni Aladin. Una, nakakapikon iyong tatay niya. Bakit niya gagawin iyon? Pedofile naman niya. Pangalawa, naisasalamin ko ito sa aking buhay dahil may mga taong tumataksil din sa akin lalo na sa mga proyekto.

Pang-lima, hindi ko makakalimutan na naging Kristyano si Aladin at Flerida. Ito’y dahil imposible itong mangyari. Hindi basta bastang nangyayari ito. Siguro gusto lang ni Francisco Balagtas na malathala ang kanyang Florante at Laura.

Maliban sa mga nagugustuhan ko, nagustuhan ko rin ang mga madaming aral niya. Unang aral na aking natutunan doon ay ang pagiging katamtaman pagdating sa nagsisimula pa lamang na pagmamahalan. Alam niyo kasi, masyadong O.A. si Florante rito. Eh hindi naman iyan makatotohanan lalo na kapag ika’y namumuhay kasi dapat obligasyon mo muna ang atupagin mo bago ka malunod sa pagmamahal.

Pangalawang aral na aking natutunan dito ay ang hindi pagsuko sa iyong mga minamahal sa buhay. Sa akiing natutunan, kahit na malayo sa iyo ang iyong mahal sa buhay, kahit ano pang mangyari, mamahalin mo pa rin sila ng lubos dahil kung wala sila, hindi naging isang perpektong bilog ang iyong buhay.

Pangatlong aral na aking natutunan dito ay maging maingat lalo na sa mga taong iyong hindi basta basta’t nakikilala o mga taong taksil. Sa totoo lang, madami nang Adolfo rito sa mundo natin kagaya ng mga pulitiko ngunit para gawin pa nating mas simple, makikita rin natin ang mga Adolfo sa paaralan dahil minsan may mga kaibigan tayong ipinagpapalit tayo para lang makuha ang isang bagay na gusto nilang kunin. Kagaya ng ginawa sa akin ng isang babaeng kaibigan ko, naging mutual understanding kami ngunit kinaibigan lang pala niya ako para makuha ang aking isang lalaking kaibigan. Tinraydor niya ako at nag-break up kami.

Sa palagay ko, kapag ako ang gagawa ng pinakahuhuling akda ng Florante at Laura, ito ang isusulat ko hindi sa pamamagitan ng pampanitikang saknong ngunit parang sanaysay na lang:

“At sa palasyo sila’y tumitira’t nagmamahalan, buong payapang bumalik muli sa bayan, at hindi sa storyang ito makakalimutan, ang Florante at Laura’t kanilang pagmamahalan”